معارف- طیبه مروت: نام «عباس» که به میان می‌آید، دلاورمردی و جانفشانی برای حفظ آرمان‌های شیعی معنا می‌یابد. عباس، علمدار کربلاست. او پرچمدار سپاه امامی است که تفکر سیاسی شیعه را بنیان نهاد. او فدایی رهبری است که آزادگی را برای همه مظلومان به ارمغان آورد.
پاداش جوانمردی و جانبازی عباس بن علی(علیه السلام) در راه آرمان حسین(علیه السلام)، پرواز در بیکران تاریخ و جاودانگی در اذهان بشریت است.
حجت الاسلام دکتر سید عبدالمهدی توکل، استاد دانشگاه، کارشناس و مبلغ برای انگلیسی زبانان قم است، او از راز و رمزهای باب الحوائج شدن ولایی ترین سردار سپاه حسین(علیه السلام) می‌گوید.
*دلیل شهرت معنوی حضرت عباس(علیه السلام) چیست؟
شخصیت معنوی حضرت عباس(علیه السلام) دلایل گوناگونی دارد؛ یکی از مهم‌ترین دلایل انتساب فرزندی به امیرالمؤمنین(علیه السلام) و برادری حسنین(علیه السلام) است. شخصیت معنوی ابوالفضل(علیه السلام) چنان اهمیتی دارد که از ناحیه معصوم، زیارتنامه و زیارتنامه وداع برای ایشان وارد شده است. اینکه امامزاده‌ای دارای زیارتنامه مخصوص باشد بسیار کم است. حتی شخصیتی مانند حضرت زینب(سلام الله علیها) دارای زیارتنامه مأثور نیست. یکی دیگر از دلایل شهرت معنوی حضرت عباس(علیه السلام)، محبتی است که خداوند در دل مؤمنان نهاده است. خداوند در قرآن می‌فرماید: ان الذین آمنوا و عملوا الصالحات سیجعل لهم الرحمن ودا؛ بدرستی کسانی که ایمان آورده و کارهای شایسته کرده اند، خدای رحمان برای آن‌ها محبتی قرارخواهد داد. (مریم/۹۶)
در تفسیر این آیه روایتی آمده است که خداوند محبت مؤمن را در آب‌ها قرار می‌دهد، چنانکه وقتی کسی آبی می‌نوشد، محبت فرد در دل مردم جا می‌گیرد. این حالتی ماورائی است.
یکی دیگر از دلایل محبوبیت معنوی حضرت، تطابق علم و عمل ایشان است. علی(علیه السلام) دراین رابطه می‌فرماید: مانند پرنده‌ای که ذره ذره لقمه غذا در دهان جوجه خود می‌گذارد، علم را به عباس آموختم. قمر بنی هاشم(علیه‌السلام) نیز این علم را در زندگی خود پیاده کرد که نمود و بروز آن در روز عاشوراست. همچنین حضرت عباس(علیه‌السلام) علاوه بر رشد علمی و عرفانی، شناخت سیاسی و اجتماعی والایی داشته اند. عباس بن علی(علیه السلام) جمع اضداد است؛ یعنی علاوه بر داشتن قلب رئوف، نسبت به کفار و دشمنان خدا بسیار خشمگین بود.
*یکی از ویژگی هایی که در تاریخ برای حضرت عباس(علیه السلام) مطرح می‌شود، احترام به فرزندان فاطمه(سلام الله علیها) است. این رابطه آیا صرفاً یک رابطه برادری بود یا ایشان به ابعاد دیگری از جایگاه فرزندان فاطمه(سلام الله علیها) توجه داشتند؟
برای ابوالفضل(علیه السلام) کاملاً مشهود بود که خواهران و برادرانش که فرزندان فاطمه(سلام الله علیها) هستند، امتیاز ویژه‌ای نزد خداوند دارند. درتاریخ نسبت به ادب و احترام عباس بن علی(علیه‌السلام) به امامان هم عصر خودش روایت‌های بسیاری آمده است که همگی نشان از معرفت و بصیرت قمر بنی هاشم(علیه السلام) دارد. این حسن ادب به حدی بود که به خود اجازه نمی‌داد حضرت امام حسین(علیه السلام) را برادر خطاب کند. تنها در لحظه شهادت امام را برادر خطاب کرد. نکته مهم این است که گرچه حضرت عباس(علیه‌السلام) در مقام ادب این گونه با فرزندان فاطمه(سلام الله علیها) رفتار می‌کرد، اما درسی است برای ما که در برخورد با مقام شامخ ائمه(علیهم‌السلام) باید ادب را رعایت کنیم. این ادب و احترام در رفتارهای علی(علیه السلام) نیز مشاهده می‌شود. امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) تا زمانی که پیامبر(صلی الله علیه و آله) درقید حیات بودند، هرگز خطبه‌ای ایراد نکردند و تنها به عنوان مشاور و فرمانده حضرت نقش آفرین بودند. بعد دیگر از رفتار عباس(علیه السلام) به بصیرت آن حضرت باز می‌گردد، احترام ویژه به فرزندان فاطمه(سلام الله علیها) راهبرد سیاسی حضرت عباس(علیه‌السلام) است. ابوالفضل(علیه السلام) علاوه بر رعایت جایگاه برادری به جایگاه امامت حسنین(علیهما السلام) نیز اشاره داشتند.
*بحث ولایت پذیری عباس(علیه السلام)، بیش از بقیه ابعاد زندگی آن حضرت به چشم می‌آید. این بعد از شخصیت سیاسی و اجتماعی حضرت عباس(علیه‌السلام) چه تأثیری در نقش آفرینی‌های تاریخی حضرت داشته است؟
قمر بنی هاشم(علیه السلام) با سه امام هم دوره بودند؛ امیرالمؤمنین(علیه السلام) و امام حسن و امام حسین(علیهماالسلام). عباس(علیه السلام) در زمان شهادت حضرت علی(علیه‌السلام) تنها ۱۴ سال داشت. و در زمان شهادت امام حسن(علیه السلام) ۲۴ سال و در روز عاشورا ۳۴ سال. قمربنی هاشم(علیه‌السلام) در دوران نوجوانی که مصادف با خانه نشینی علی(علیه السلام) بود، خفقان سیاسی را تجربه کرد. در دوره خلافت علی(علیه السلام) با وجود نوجوان بودن در صحنه نبرد حاضر می‌شد. در زمان امام حسن(علیه السلام) نیز شرایط سیاسی، صلح بود و تا زمان شهادت حضرت در عمل اتفاق خاصی در زندگی حضرت عباس(علیه‌السلام) رخ نداد. اما در زمان شهادت امام حسن، قمر بنی هاشم و برادرانش اطراف پیکر مطهر امام ایستادند تا تیر دشمنان به پیکر حسن بن علی(علیه السلام) برخورد نکند. ایشان طبق فرمایش امام حسین(علیه السلام) که امر به صبر بود، اطاعت امر امام کرد و تنها به محافظت فیزیکی از پیکر امام حسن(علیه السلام) اکتفا کرد. اما اوج فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی حضرت عباس(علیه‌السلام) در دوره امامت سیدالشهدا(علیه السلام) است که نماد عینی و مصداق عملی ولایت پذیری است.
ابوالفضل(علیه السلام) مطیع کامل امام بود. این ویژگی به قدری ملموس و عینی است که در زیارتنامه ایشان به آن اشاره شده است که «شما در خیرخواهی نهایت سعی خود را کردی و برای اهل بیت خیرخواهی داشتی». در بخشی از زیارتنامه حضرت عباس(علیه‌السلام) آمده است: السلام علیک یا عبدالصالح، المطیع لله و لرسوله و لامیرالمؤمنین والحسن والحسین. ولایت پذیری عصاره مطیع محض ولی بودن و عبدصالح بودن است.
*پس از عاشورا عباس(علیه السلام) نماد جانفشانی و فداکاری شناخته می‌شوند، درحالی که در تاریخ اسلام افراد بسیاری در این مقام بودند. چه دلیلی بر شهرت عباس(علیه السلام) بر این جایگاه ویژه وجود دارد؟
شهرت برخی افراد در مقام‌های معنوی بی دلیل نیست. خلوص نیت مهم‌ترین دلیل برای شهرت معنوی و سیاسی حضرت عباس(علیه‌السلام) است. ابوالفضل(علیه السلام) بزرگ خانواده و خاندان خود بود و دیگر برادران از او حرف شنوی داشتند. با وجود این در اطاعت از امر ولی مانند کودکی درمحضر استاد متواضع بود. به همین دلیل است که وقتی در کربلا به شهادت رسید، امام حسین(علیه‌السلام) فرمود که کمرم شکست. زیرا عباس(علیه السلام) نه تنها برادر که پشتوانه حسین(علیه السلام) بود. مجموعه این ویژگی‌ها نشان دهنده این است که جانفشانی و جانبازی قمر بنی هاشم(علیه السلام) جایگاه منحصر به فردی دارد.
*سیره رفتاری و عملی عباس(علیه السلام) چه درسی برای ما دارد؟
زیارتنامه مأثور حضرت ابوفاضل(علیه‌السلام) بهترین درس برای ماست، زیرا معرف شخصیت معنوی، عرفانی، سیاسی و اجتماعی ایشان است. عباس(علیه السلام) بنده صالح خدا، مطیع ولی و فدایی در راه اسلام است. مجموعه این صفات درسی است برای ما که مانند قمر بنی هاشم(علیه‌السلام) در راه شریعت و ولایت جانبازی کنیم.
نظر شما